paragraf - Lia Rumantscha
Lia Rumantscha
La Lia Rumantscha è in’instituziun d’utilitad publica ed è politicamain e confessiunalmain neutrala. En il rom da sia incumbensa da dretg public attribuida da la Confederaziun ed il chantun Grischun porscha ella differents servetschs.
La Lia Rumantscha sustegna, promova e coordinescha ils projects da las organisaziuns regiunalas e surregiunalas a favur da la lingua e cultura rumantscha. Ella s’engascha per la promoziun ed il mantegniment dal rumantsch e represchenta la Rumantschia en ils differents champs da la vita sociala e statala entaifer ed ordaifer il territori rumantsch tradiziunal. Las delegadas ed ils delegads da las uniuns affiliadas da la Lia Rumantscha decidan ina giada l'onn a chaschun da la radunanza da delegadas e delegads davart il program da lavur ed il budget da la Lia Rumantscha.
La sedia principala da la Lia Rumantscha è a Cuira en la Chasa Rumantscha. Biros regiunals ha la Lia Rumantscha a Casti-Vargistagn, Glion, Savognin e Scuol.
© Ralph Feiner
L'istorgia da la Lia Rumantscha
La Lia Rumantscha, l'organisaziun tetgala dad indesch uniuns affiliadas ed in'instituziun d'util public finanziada cun contribuziuns federalas e chantunalas, è vegnida fundada ils 26 d'october 1919. Igl è stà la finamira d'unir las forzas regiunalas sparpagliadas che s'engaschavan a partir dals onn 1880 per il mantegniment dal rumantsch pli e pli periclità surtut pervia da l'avertura da las regiuns alpinas tras vias e viafiers ed il grond svilup turistic. Tenor il protocol da fundaziun è quest act era stà ina «vigurusa slaffada en pel gneff als dus 'Chirurgs philologics' talians, che han gia daditg declarau muribunds nies lungatg romontsch» e pretendì ch'il rumantsch na saja nagut auter che dialects talians e ch'il territori rumantsch tutgia pia tar l'Italia.
Ils onns 1919-1980 ha la Lia Rumantscha surtut procurà per ovras da basa sco vocabularis e grammaticas. A partir dal 1982 daventa ella pli offensiva cun l'introducziun dal rumantsch grischun, etablescha servetschs specifics sco translaziuns, lectorats, sustegn linguistic, curs e la vendita da cudeschs e portatuns, edescha medias per uffants e giuvenils e redigia vocabularis electronics.
Tschentaments e strategia da la Lia Rumantscha
Sin basa dals tschentaments da la Lia Rumantscha han las delegadas ed ils delegads approvà il 2021 la nova orientaziun strategica. La nova strategia da la Lia Rumantscha è entrada en vigur il 2022. Novs accents metta ella surtut cun trair a niz ils avantatgs da la transfurmaziun digitala, sviluppar ulteriuras purschidas da furmaziun e promover il rumantsch er ordaifer ses territori linguistic.
Activitads e rapports annuals da la Lia Rumantscha
La radunanza da delegadas e delegads decida ina giada l'onn davart il program da lavur ed il preventiv da la Lia Rumantscha.
Ils ultims rapports annuals da la Lia Rumantscha chattais Vus qua: